Cái Chiên là xã nghèo của huyện Hải Hà, diện tích tự nhiên 155,4km2, trong đó đất nông nghiệp hiện chỉ còn 75ha. Xã có trên 100 hộ với hơn 500 nhân khẩu. Từ bao đời nay, người dân nơi đây sinh sống bằng nghề sản xuất nông - lâm nghiệp và khai thác thủy sản ven bờ. Sản xuất nông nghiệp chủ yếu dựa vào nguồn nước tự nhiên, nên sản lượng năm được, năm mất. Còn sản xuất lâm nghiệp và đánh bắt thủy sản chủ yếu là khai thác tự nhiên, giá trị thấp. Vì thế đời sống của nhân dân còn nhiều khó khăn. Đến giờ, người dân Cái Chiên không còn nhớ ai là người đầu tiên khai thác cát sỏi đem bán, chỉ biết rằng cát, sỏi ở đây có giá, có lúc lên tới 650 đến 700 ngàn đồng/m3. Vì thế, người dân ở đây (chủ yếu là thôn Vạn Cả) coi việc khai thác cát, sỏi như một cơ hội đổi đời. Thậm chí, có thời gian cấp ủy Đảng, chính quyền xã còn đưa việc khai thác cát, sỏi vào Nghị quyết, chủ trương phát triển kinh tế của địa phương. Chính vì khai thác cát, sỏi đem lại nguồn lợi lớn như vậy, nên từ năm 2000, ở Cái Chiên bắt đầu rộ lên việc nhà nhà mua máy, người người làm cát sỏi. Thôn Vạn Cả vốn yên bình bỗng ồn ào, tấp nập cảnh kẻ mua, người bán sỏi. Một số gia đình còn thuê hàng chục nhân công từ nơi khác đến làm cả ngày, cả đêm. Hậu quả tất yếu là hàng ngàn m2 đất ven biển bị đào bới, hàng trăm cây phi lao đang độ sinh trưởng bị chặt hạ không thương tiếc; doi cát ngăn nước mặn, tuyến đường bê tông xuyên đảo cũng bị đào bới nham nhở, mồ mả của dân cũng bị ‘’sỏi tặc’’ tự ý bốc đi để lấy chỗ khai thác. Tình trạng tranh mua, tranh bán cát, sỏi đã gây mất an ninh trật tự ở xã trong thời gian dài.
Nhằm quản lý tốt nguồn tài nguyên, cũng như tăng thu cho ngân sách địa phương, từ cuối năm 2003 huyện Hải Hà có chủ trương giao cho UBND xã Cái Chiên tổ chức quản lý, khai thác cát, sỏi. UBND xã đã huy động nhân dân đầu tư máy móc, thiết bị để khai thác với sản lượng bình quân mỗi ngày trên 20m3. Nhưng sau hơn 1 năm UBND xã thực hiện quản lý khai thác cát đã xuất hiện những biểu hiện không minh bạch trong quản lý tài chính của lãnh đạo xã, nảy sinh khiếu kiện vượt cấp. Trước tình trạng ấy, UBND huyện Hải Hà đã xin ý kiến tỉnh thay đổi mô hình quản lý tốt hơn. Ngày 8-2-2006, UBND tỉnh đã có Quyết định thành lập Công ty TNHH Mỹ Minh với nhiệm vụ chính là khai thác, tiêu thụ cát, sỏi ở Cái Chiên trên diện tích hơn 100 ngàn m2. Tuy nhiên, tại những khu vực không do Công ty quản lý, một số hộ dân vẫn lén lút khai thác. Theo một số người dân địa phương phản ánh thì “chưa lúc nào im tiếng máy”. Đã xảy ra tình trạng tranh chấp khai thác, thậm chí xô xát giữa công nhân của Công ty với nhân dân địa phương tại khu vực giáp ranh. Có lần một số hộ đã huy động hàng chục người đến bao vây lán, đập phá, đánh bảo vệ của Công ty. Đoàn công tác của huyện ra kiểm tra cũng bị ngăn không cho lên đảo, đành phải quay về. Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, một số hộ dân cho rằng, Công ty đã không thực hiện đúng cam kết là sẽ thuê lao động và trưng dụng toàn bộ số máy móc của các hộ dân vào khai thác, chia lợi nhuận theo tỷ lệ đầu tư. Còn theo Công ty thì ngay khi đặt chân đến địa phương đã có thông báo tuyển lao động rộng rãi, nhưng không ai vào làm. Mâu thuẫn kéo dài không được giải quyết, tiếp tục dẫn đến tình trạng đơn, thư khiếu kiện gửi đi các cấp. Công ty thì gặp nhiều khó khăn, trong sản xuất, thua lỗ triền miên. Theo báo cáo tài chính của Công ty, năm 2006 Công ty lỗ 246,774 triệu đồng; 9 tháng năm 2007 lỗ gần 110 triệu đồng.
Trước thực trạng này, thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, từ ngày 15-10-2007, Sở TN&MT phối hợp với UBND huyện Hải Hà tiến hành kiểm tra về tình hình khai thác cát sỏi tại địa bàn xã đảo Cái Chiên. Ngày 23-10, Sở TN&MT có báo cáo trình UBND tỉnh. Qua kiểm tra, tại thôn Vạn Cả hiện còn khoảng 500m3 sỏi khai thác trái phép chưa tiêu thụ, tại một số điểm do khai thác trái phép trước đây tạo thành hố nham nhở, có nguy cơ gây sạt lở. Công ty TNHH Mỹ Minh đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với Nhà nước và địa phương theo quy định. Tuy nhiên, một số khu vực sau khi đã kết thúc khai thác Công ty chưa thực hiện san lấp, hoàn trả lại mặt bằng và môi trường; quy trình khai thác chưa hợp lý gây ảnh hưởng đến môi trường, chưa thực hiện đầy đủ một số nội dung cam kết bảo vệ môi trường. Trên cơ sở báo cáo này, ngày 1-11-2007, UBND tỉnh đã có Công văn số 5070/UBND-CN2 thông báo ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh, từ nay không cho phép tập thể, cá nhân nào được khai thác cát sỏi tại xã đảo Cái Chiên, giao Sở TN&MT hoàn chỉnh hồ sơ trình UBND tỉnh thu hồi giấy phép khai thác cát, sỏi của Công ty TNHH Mỹ Minh trong tháng 11-2007. UBND huyện Hải Hà tổ chức hoàn nguyên môi trường, quản lý chặt chẽ toàn bộ khu vực để phục vụ phát triển du lịch sau này.
Qua sự việc này, cần rút ra bài học trong công tác quản lý. Nếu như các cơ quan chức năng địa phương tích cực vào cuộc, làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, có biện pháp giải quyết hợp lý sẽ không xảy ra tình trạng tranh chấp khai thác, đơn, thư khiếu kiện kéo dài, gây mất ANTT trên địa bàn; “mô hình” quản lý của Công ty TNHH Mỹ Minh không rơi vào tình cảnh “tiến thoái lưỡng nan” như hiện nay. Một cán bộ của Công ty cho biết: “Doanh nghiệp đã ký hợp đồng độc quyền cung cấp sản phẩm với đối tác nước ngoài đến hết năm 2008. Hiện đối tác vẫn giữ tiền hàng trên 100 triệu đồng, nếu biết Công ty bị thu hồi giấy phép, chắc chắn Công ty sẽ mất số tiền đó. Còn nữa, hàng trăm triệu đồng mua thiết bị phục vụ sản xuất, chúng tôi chưa biết xử lý như thế nào!”. Nếu như sau khi thu hồi giấy phép của Công ty TNHH Mỹ Minh, huyện Hải Hà không có biện pháp tổ chức, quản lý hiệu quả, thì nguy cơ tái diễn tình trạng người dân mạnh ai nấy khai thác cát, sỏi như trước đây rất dễ xảy ra.
Theo http://www.monre.gov.vn